H Ψυχολογία μας κατά την Συνταξιοδότηση 

Μία σημαντική μεταβατική περίοδος στη ζωή του ανθρώπου ξεκινά με τη στιγμή της συνταξιοδότησης. Η συνταξιοδότηση συνήθως έρχεται στη ζωή μας στα τελευταία χρόνια της μέσης ενήλικης ζωής ή στα χρόνια της ύστερης ενήλικης ζωής και συνοδεύεται με πολλές αλλαγές τόσο στην καθημερινότητα και την ρουτίνα του νέου συνταξιούχου όσο και στην ψυχική του διάθεση.

Οι άνθρωποι σε αυτή τη φάση ζωής καλούνται να αποδεσμευτούν από έναν κοινωνικό ρόλο, τον τίτλο δηλαδή της επαγγελματικής τους ενασχόλησης, και να επαναπροσδιορίσουν τον εαυτό τους με έναν νέο ρόλο, αυτόν του συνταξιούχου. Ταυτόχρονα, καλούνται να αναπροσαρμόσουν την καθημερινότητα τους καθώς πλέον υπάρχει διαθέσιμος περισσότερος ελεύθερος χρόνος.

Θα μπορούσαμε να πούμε πως οι νέοι συνταξιούχοι διανύουν πέντε στάδια προς την προσαρμογή τους στη νέα αυτή φάση ζωής. Το πρώτο στάδιο είναι ο «μήνας του μέλιτος». Σε αυτό το στάδιο οι άνθρωποι που δεν εργάζονται πλέον αξιοποιούν μεγάλο μέρος του ελεύθερου χρόνου τους σε ασχολίες και δραστηριότητες τις οποίες δεν μπορούσαν να απολαύσουν πριν λόγω της εργασίας, παραδείγματος χάρη μπορεί να ξεκινήσουν νέα χόμπι, να αυξήσουν τις ψυχαγωγικές εξόδους τους ή να κάνουν περισσότερα ταξίδια.

Στο δεύτερο στάδιο ωστόσο, στην «απογοήτευση», οι πρώην εργαζόμενοι μπορεί να νιώσουν ότι τους λείπει η δουλειά τους και τα ερεθίσματα που είχαν εκεί και ότι τελικά δεν είναι σίγουροι πως να διαχειριστούν τον ελεύθερο χρόνο τους που μοιάζει υπερβολικά πολύς. Έτσι, οδηγούνται στον «επαναπροσανατολισμό», το τρίτο στάδιο, όπου εξετάζουν πλέον ρεαλιστικά τις επιλογές τους και καταλήγουν σταθερά σε νέες πιο ευχάριστες για τους ίδιους δραστηριότητες.

Κάποιοι από τους νέους συνταξιούχους ολοκληρώνουν γρήγορα τα τρία πρώτα στάδια και μεταβαίνουν στο στάδιο της «ρουτίνας της σύνταξης» σχετικά εύκολα, ενώ κάποιοι άλλοι μένουν στην απογοήτευση για αρκετά χρόνια νιώθοντας ότι δεν μπορούν να προσαρμοστούν στη ζωή μετά τη σύνταξη. Για τους ανθρώπους που κατακτούν το τέταρτο στάδιο λοιπόν, υπάρχει η αίσθηση ολοκλήρωσης καθώς αποδέχονται την νέα πραγματικότητα της ζωής μετά την σύνταξη. Τέλος, στο στάδιο του τερματισμού γίνεται πλέον ξεκάθαρο από το άτομο πως δεν μπορεί και δεν θα επιστρέψει πίσω στον εργασιακό χώρο, κάτι που συμβαίνει κυρίως λόγω της σωματικής αδυναμίας και της ψυχικής κούρασης.

Είναι σημαντικό να αναγνωρίσουμε ότι η συνταξιοδότηση είναι λιγότερο ένας προορισμός και περισσότερο ένα ταξίδι, όπου το άτομο δεν αποσύρεται απλώς από την δουλειά του αλλά αποσύρεται και σε έναν καινούργιο τρόπο ζωής. Έτσι, δεν βιώνεται από όλους τους συνταξιούχους η αλλαγή με τον ίδιο τρόπο. Έχουν βρεθεί έξι βασικοί τύποι ανθρώπων που εμπερικλείουν τις αντιδράσεις των νέων συνταξιούχων. Ο πρώτος τύπος είναι οι συνταξιούχοι «που συνεχίζουν». Προκειμένου δηλαδή να παραμείνουν ενεργοί στην δουλειά που είχαν ως τώρα, θα ασχοληθούν με εθελοντική εργασία στον τομέα τους ή με εργασία μερικής απασχόλησης.

Αρκετά κοντά σε αυτόν τον τύπο συνταξιούχων είναι και οι «εμπλεκόμενοι θεατές». Αυτοί οι νέοι συνταξιούχοι θα αναλάβουν έναν παρασκηνιακό ρόλο διατηρώντας επαφή με τον προηγούμενο επαγγελματικό τους χώρο και προσφέροντας τις υπηρεσίες τους συχνά συμβουλευτικά. Οι «ριψοκίνδυνοι» συνταξιούχοι από την άλλη πλευρά ενδιαφέρονται μεν ακόμη για την εργασία αλλά όχι πλέον για τον ίδιο τομέα ενασχόλησης. Είναι λοιπόν εκείνοι που θα δοκιμάσουν εντελώς νέες διαδρομές και μπορεί να ξεκινήσουν ένα διαφορετικό επάγγελμα.

Από μία παρόμοια οπτική γωνία, ο τύπος των «ερευνητών» συνταξιούχων αναφέρεται στους ανθρώπους εκείνους που επίσης θα εξερευνήσουν νέες επιλογές, οι οποίες όμως αφορούν κυρίως νέες ευχάριστες δραστηριότητες με τις οποίες θα καλύψουν τον κενό χρόνο που υπάρχει μετά την σύνταξη. Οι «ανέμελοι» συνταξιούχοι είναι η ομάδα εκείνη που δεν ανησυχούν και τόσο για την σύνταξη και περνούν την κάθε ημέρα όπως έρθει, χωρίς ιδιαίτερο σχεδιασμό και προβληματισμό γι’ αυτό και τέλος οι «αποτραβηγμένοι» συνταξιούχοι τείνουν να κλείνονται στον εαυτό τους, να μελαγχολούν και παύουν να αναζητούν έναν νέο τρόπο ζωής.

Προκειμένου λοιπόν να βιώσουμε όσο πιο ευχάριστα τα χρόνια της σύνταξης μας μπορούμε να προετοιμαστούμε θετικά γι’ αυτήν την εμπειρία αν σκεφτούμε κάποιους σημαντικούς παράγοντες. Αρχικά, είναι καλό να σχεδιάσουμε τα οικονομικά μας πριν βγούμε στη σύνταξη επενδύοντας όσο αυτό είναι εφικτό στην προσωπική αποταμίευση και σε ασφάλειες υγείας. Αυτό θα είναι εξαιρετικά χρήσιμο αργότερα, καθώς την συνταξιοδότηση ακολουθεί συχνά κάποια σχετική πτώση των εισοδημάτων. Ακόμη, είναι ενδιαφέρον να εξετάσουμε αν έχουμε τη δυνατότητα (ανάλογα με τη φύση του επαγγέλματος μας) να περάσουμε σταδιακά στη σύνταξη μεταβαίνοντας από μία δουλειά πλήρους απασχόλησης σε μία δουλειά μερικής απασχόλησης ώστε η αλλαγή αυτή να έρθει στη ζωή μας ομαλότερα.

Ταυτόχρονα, έχουμε την δυνατότητα, όσο είμαστε ακόμη εργαζόμενοι, να διερευνήσουμε τα ενδιαφέροντα μας, τις κλίσεις και τα ταλέντα μας και να σκεφτούμε πως μπορούμε να μετατρέψουμε αυτές τις προτιμήσεις μας σε συγκεκριμένες δραστηριότητες στα χρόνια της σύνταξης μας. Καθώς πλέον βγαίνουμε στη σύνταξη μπορεί να θελήσουμε να προσφέρουμε τις υπηρεσίες μας, τις γνώσεις και τις δεξιότητες μας ακόμη και σε εθελοντικό χαρακτήρα, κάτι που επίσης μπορούμε να εξερευνήσουμε ως επιλογή.

Αν είμαστε παντρεμένοι έχει νόημα να συζητήσουμε με τον/την σύντροφο μας το πως οραματίζονται εκείνοι την συγκεκριμένοι περίοδο ζωής ώστε να καταστρώσουμε από κοινού ένα σχέδιο που να μας ικανοποιεί. Τέλος, μπορεί να επιλέξουμε να αλλάξουμε κατοικία ή/και πόλη/χώρα διαμονής. Στη συγκεκριμένη περίπτωση ίσως έχει νόημα να ζήσουμε κάποια δοκιμαστική περίοδο στη νέα περιοχή που σκεπτόμαστε, πριν πάρουμε την οριστική μας απόφαση.

Να θυμάστε η συνταξιοδότηση δεν είναι μόνο ένα τέλος αλλά και μία νέα αρχή! Απολαύστε την καινούργια σας ζωή!